Konstytucja Ojca Św. Piusa XII – „Provida Mater Ecclesia” (dalej jako PME), podpisana 2 lutego 1947 r. – jest dokumentem, który po raz pierwszy w sposób całościowy i kompleksowy poruszał problematykę Instytutów Świeckich. Trzeba pamiętać o tym, że w obowiązującym wówczas kodeksie prawa kanonicznego z 1917 r. nie było szerokiego uregulowania tego zagadnienia.
Dokument ten był milowym krokiem na długiej drodze rozeznawania przez Kościół tej formy życia jaką jest świeckie życie konsekrowane. Rozwiał on także wiele wątpliwości dotyczących tej formy życia.
W PME Ojciec Święty wskazał na cechy charakterystyczne Instytutów Świeckich (dalej IŚ). Zaliczył do nich:
– organizację wewnętrzną
– hierarchicznie ustanowioną władzę
– wymaganie od członków IŚ w ścisłym tego słowa znaczeniu pełnego daru z siebie i wolności od wszelkich innych więzów, przez profesję rad ewangelicznych
– sposób pełnienia apostolstwa
– oraz zewnętrznie inną formę życia, niż wspólnoty zakonne .
Ponadto Pius XII wskazał zadania członków IŚ, którymi są:
– prowadzenie zawsze i na każdym miejscu prawdziwie doskonałego życia
– intensywna rechrystianizacja życia rodzinnego, zawodowego i społecznego
– wypełnianie funkcji, których kapłani czy zakonnicy w pewnych okolicznościach i miejscach podejmować nie mogą.
To, co jest kilkakrotnie podkreślane w PME – to obowiązek członków instytutów świeckich do prowadzenia życia prawdziwie doskonałego.
Osoby, które pragną należeć do Instytutu w ścisłym tego słowa znaczeniu, poza praktykami pobożnymi i wyrzeczeniem, które obowiązuje wszystkich dążących do doskonałości, mają żyć: profesją celibatu i doskonałej czystości. Przez ślub lub przyrzeczenie posłuszeństwa poświęcić się stale i całkowicie Bogu oraz praktykowaniu miłości i apostolstwa, oraz być moralnie zależnymi od przełożonych. Przez ślub lub przyrzeczenie ubóstwa nie rozporządzać dowolnie dobrami doczesnymi, ale stosować się w tym zakresie do norm i wymagań Konstytucji.
Więź, która łączy Instytut z jego członkami winna być stała – wieczysta, lub czasowa, ale odnawiana w ustalonych odstępach czasu; a także wzajemna i pełna (co oznacza, że członkowie oddają się całkowicie Instytutowi, a Instytut troszczy się o członków i bierze za nich odpowiedzialność).
PME podjęła także problematykę siedzib i wspólnych domów Instytutów wskazując, że choć instytuty nie wymagają od wszystkich członków życia wspólnego czy mieszkania pod jednym dachem, to jednak, ze względu na potrzeby i korzyści instytuty winny posiadać jeden lub kilka domów wspólnych. Pozwoli to zamieszkać tam przełożonym głównym lub okręgowym, ma to być miejsce uzupełniania formacji, odprawiania ćwiczeń duchownych, w tym rekolekcji . Ponadto domy wspólne pozwalają na przyjmowanie członków, którzy z powodu złego stanu zdrowia, czy innych względów potrzebują opieki, albo kiedy nie jest wskazane, aby członkowie mieszkali prywatnie u siebie, czy innych osób.
Ważnym uzupełnieniem norm PME jest tekst Motu proprio „Primo feliciter” z 12 marca 1948 r. Papież Pius XII zobowiązuje członków instytutów świeckich do tego, aby wydawali obfite owoce świętości, aby byli roztropnie i dobrze zorganizowani, jak wojsko w szyku bojowym oraz, by mężnie walczyli podejmując ogólne i specjalne zadania apostolskie.
Zgodnie z tym dokumentem IŚ winny zachować swój świecki charakter, ale nie może to w żadnym wypadku prowadzić do ujmowania czegokolwiek z pełnej profesji doskonałości chrześcijańskiej, opartej mocno na radach ewangelicznych i prawdziwie zakonnej w swej istocie. Doskonałość ta powinna być realizowana w świecie, stąd trzeba ją dostosować do życia świeckiego we wszystkim co jest dozwolone i da się pogodzić z wymaganiami tejże doskonałości. Instytuty świeckie są bowiem zaliczone do stanów doskonałości prawnie zorganizowanych i uznanych przez Kościół. Prowadzi to do prostego wniosku, że nie można, zasłaniając się świeckością, spłycać, czy wypaczać np. istoty życia radami ewangelicznymi, czy tego, że jest się osobą całkowicie poświęconą Panu Jezusowi i zachowywać się w sposób nie licujący z powołaniem – czyli np. bywać w niewłaściwych miejscach, na niewłaściwych spotkaniach, posługiwać się wulgarnym językiem, ubierać się w sposób niewłaściwy.
Ważne słowa w Motu proprio „Primo feliciter” dotyczą naszego apostolstwa, które winno być pełnione nieustannie i święcie oraz wypływać z wielkiej czystości intencji, głębokiego zjednoczenia z Bogiem, mężnego wyrzeczenia, szlachetnego zapomnienia o sobie i miłości do dusz. A zatem w życiu świeckiego konsekrowanego każda rzecz, każda sprawa, każdy kontakt z drugim człowiekiem ma rys apostolski.
Istotną kwestią wydaje się przypomnienie w tym miejscu najważniejszych uregulowań dotyczących instytutów świeckich zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego (KPK) z 1983 r., bowiem precyzuje on istotne dla nas zagadnienia.
Kluczowe znaczenie ma fakt, że życie konsekrowane podejmują te osoby, które przez śluby lub inne zobowiązania zobowiązują się do zachowania ewangelicznych rad czystości, ubóstwa i posłuszeństwa. Profesja rad ewangelicznych oraz miłość łączy je w sposób szczególny z Kościołem.
Kodeks Prawa Kanonicznego wskazuje, że :
1) Ewangeliczna rada czystości zawiera w sobie obowiązek wstrzemięźliwości w celibacie
2) Ewangeliczna rada ubóstwa oznacza życie w rzeczywistości i w duchu ubogie, prowadzone pracowicie w trzeźwości i dalekie od ziemskich bogactw
3) Ewangeliczna rada posłuszeństwa oznacza podporządkowanie własnej woli prawowitym przełożonym, jeśli wydają polecenia zgodne z własnymi konstytucjami.
To co bardzo ważne – do świeckich konsekrowanych odnosi się także życzenia Kościoła dotyczące braterskiego współżycia, poprzez które członkowie IŚ jednoczą się jakby w rodzinę w Chrystusie. Ta więź i sposób jej realizacji winna być tak określana, aby stawała się ona wzajemnym wsparciem w wypełnianiu własnego powołania. Życie w instytucie świeckim nie jest indywidualną formą życia konsekrowanego (jak ma to miejsce w przypadku dziewic konsekrowanych). Mimo tego, że zasadniczo zamieszkujemy oddzielnie, jesteśmy „wspólnotą w diasporze”, stąd ciąży na nas większy wysiłek budowania więzi.
Instytuty życia konsekrowanego do których zalicza się instytuty świeckie są w sposób szczególny poświęcone na służbę Bogu i Kościołowi, stąd podlegają najwyższej władzy kościelnej – a każdy z ich członków winien okazywać uległość Papieżowi, jako swemu najwyższemu przełożonemu, również z racji świętych węzłów posłuszeństwa.
Instytuty świeckie mają, żyjąc w świecie, dążyć do doskonałej miłości i przyczyniać się do uświęcania świata od wewnątrz.
Anna, wynagrodzicielka
